Per 1 augustus 2020 is de gewijzigde wet Bibob (Bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur) in werking getreden. Wat betekent dit voor aanbestedingen?
Met deze wet kunnen overheden, zoals gemeenten, de integriteit (laten) controleren van bedrijven en personen met wie zij zaken doen. De Wet Bibob is een (preventief) bestuursrechtelijk instrument om de integriteit van de overheid te beschermen.
Voorheen mocht het een Bibob advies alleen voor aanbestedingen in de sectoren bouw, ICT en milieu gebruikt worden. Sinds 1 augustus mag dit voor alle typen overheidsopdrachten (zowel boven als onder de drempel). Bovendien is er een verruiming van de mogelijkheden van overheden om eigen onderzoek te doen. De wet Bibob kan ook worden ingezet voor subsidies en vastgoedtransacties zoals de huur of verkoop van grond (dit was al zo).
Hoe gaat het in zijn werk?
Een aanbestedende dienst kan aan het landelijk bureau Bureau Bibob een advies vragen wanneer hij twijfelt aan de integriteit van een gegadigde of inschrijver. Door inschakeling van het Bureau Bibob krijgt de dienst toegang tot gesloten justitiële bronnen. Het Bureau screent op basis van informatie van opsporings- en toezichthoudende instanties of een risico op crimineel misbruik bestaat. Specifiek beoordeelt zij of er een risico is dat crimineel verkregen vermogen wordt geïnvesteerd en/ of er een risico is dat strafbare feiten worden gepleegd.
Het advies dat wordt gevraagd is gericht op de uitsluitingsgronden en het geschiktheidscriterium van de financiële en economische draagkracht zoals genoemd in de Europese aanbestedingsrichtlijnen. Met andere woorden, de toepassing van de uitsluitingsgronden en de geschiktheidseis kan worden gemotiveerd met behulp van een Bibob-advies. Let wel, als je overweegt om een advies aan Bureau Bibob te vragen, dan moet dit van te voren in de aanbestedingstukken vermeld staan (conform het transparantiebeginsel).
Termijn
De adviestermijn bedraagt in principe acht weken met een verlengingsmogelijkheid van vier weken.
Meerwaarde
Het Bibob-onderzoek is verstrekkender dan de informatie die de Gedragsverklaring aanbesteden aantoont. Het strekt zich uit tot de zakelijke betrekkingen van partijen en heeft geen wettelijke geldigheidstermijn van twee jaar. Het advies ook gebruikt worden voor onderzoek naar buitenlandse partijen. Het Bibob-advies biedt dus meer zekerheid ten aanzien van mogelijke integriteitsschendingen en/of criminele activiteiten. Bovendien is een Bibob- advies is overeenkomstig van toepassing ten aanzien van een reeds gegunde overheidsopdracht en bij gecontracteerde onderaannemers. In dat geval kan een contract ontbonden worden bij een negatief advies.
Conclusie
Het doen van een Bibob-onderzoek kan nuttig zijn. Desalniettemin is het een zwaar middel dat forse inbreuk maakt op de privacy van de betrokkene en/of zijn zakelijke omgeving. Er moet dus een zorgvuldige afweging gemaakt worden of toepassing van het Bibob-instrumentarium proportioneel is. Op het eerste gezicht leent het zich daarmee het meest voor omvangrijkere opdrachten. Daarnaast zal de aanbestedende dienst rekening moeten houden met de extra tijd die een onderzoek kost en dit on overweging moeten nemen in de planning van een lopende aanbesteding.
Tenslotte biedt het advies slechts een ondersteuning bij de inhoudelijke afweging een overheidsopdracht wel of niet aan een betrokkene te gunnen, wel of niet een overeenkomst inzake een overheidsopdracht te ontbinden of wel of niet toestemming te verlenen dat een bepaalde onderaannemer kan worden ingeschakeld. De aanbestedende dienst zal dus altijd zelf nog een belangenafweging moeten doen naar aanleiding van het advies.
